به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، علی محمد حلمی رییس کنونی مرکز گفتوگوی ادیان و تمدنهای سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی که چند دوره رایزن فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در کشورهای سریلانکا، انگلستان و مدیر کل فرهنگی آسیا و اقیانوسیه این سازمان را تجربه کرده، در بخش تحقیق و پژوهش نیز چندین کتاب و مقاله تالیف کرده است.
وی معتقد است که گفتوگوهای دینی از قبل هم موضوع مهمی بین نخبگان رهبران دینی است چرا که درک بهتر و تفاهم بیشتر و زندگی مسالمت آمیز پیروان ادیان را موجب میشود اما در زمان کنونی این مساله مهم تر شده است به دلیل این که در اثر زیاده خواهیهای سیاسیون و حکومتهای زورگو و قدرت طلب بحث دین و مذهب، ابزاری برای ایجاد درگیری و اختلاف بیشتر بین پیروان ادیان و مذاهب شده است که نفع این اختلافات به نفع قدرت طلبان و حکومتهایی است که تسلط دارند.
مشروح گفتوگوی تفصیلی تسنیم با علی محمد حلمی را در ادامه میخوانید:
تسنیم:اگر موافق باشید ابتدا یک معرفی اجمالی از معرفی از مرکز گفتوگوی ادیان و تمدنها داشته باشید
بحث گفت وگو با ادیان در همان دهه اول پیروزی انقلاب اسلامی توسط برخی از شخصیتها پیگیری شد و این رویکرد موجبات ایجاد و تاسیس مرکز گفتوگوی ادیان را فراهم کرد بنابراین 19 پیش این مرکز تاسیس شد و حدود 9 سال پیش نیز عنوان "گفت وگوی تمدنها" در این دفتر که جزو تشکیلات سازمان فرهنگ وارتباطات اسلامی تعریف شد و مسوولیت پیگیری و ارتباط با رهبران دینی و نخبگان فرهنگی جهان را برعهده دارد و نشستهای زیاد علمی و گفت وگوهای دینی با حضور اساتید حوزه های علمیه و دانشگاهها برگزار میکند.
درباره ضرورت برگزاری این نشستها باید توجه داشته باشیم که در سال های اخیر شاهد به خاک و خون کشیده شدن انسانهای بی گناه به خاطر اختلافات و بهانههای مذهبی و دینی هستیم که نمونههای بسیار درد آور و بارز آن را در منطقه خاورمیانه به ویژه در سوریه میبینیم که واقعا هیچ انسان آزاده و متدینی از این صحنهها خوشحال نیست زیرا کشتن مردم بی گناه چه به نام اسلام،مسیحیت،یهودیت،بودایی و... تنفر آور و محکوم است.براین اساس جمهوری اسلامی ایران بعد از پیروزی انقلاب اسلامی در زمینه تعامل و ارتباط بیشتر بین نخبگان و رهبران دینی پیشقدم بوده است و بحث تقریب مذاهب اسلامی از همان ابتدای پیروزی انقلاب اسلامی توسط حضرت امام خمینی(ره) مطرح و پیگیری شد که ما بادیگر مسلمانان برادر هستیم.
برگزاری بیش از 35 دور گفتوگو با رهبران و پیروان ادیان در سالهای گذشته
تسنیم:برگزاری نشست گفتوگوهای دینی چه ضرورتی دارد و تاکنون چند دور از این نشست ها برگزار شده است؟
تاکنون 8 دور گفتوگوی دینی با شورای پاپی واتیکان داشتیم که دور هشتم آن در سال 91 در واتیکان برگزار شد و دور نهم گفتوگوهای دینی اسلام و شورای پاپی واتیکان در تهران برگزار خواهد شد.برای این منظور هفته پیش دبیر شورای پاپی سفری به تهران داشت و درباره موضوع نشست آتی،تاریخ آن و همچنین سطح هیاتهای شرکت کننده به توافق رسیدیم و قرار شد این نشست آبان ماه در تهران برگزار شود.
دور دیگر گفت وگوهای ما با شورای جهانی کلیساها بوده که تشکیلات بزرگی میان مسیحیت محسوب میشود. تاکنون 7 دور گفتوگو با آنها داشتیم که دور ششم آن در ژنو سوئیس برگزار شد و دور آخر آن اواخر بهمن ماه سال گذشته در تهران با حضور اندیشمندان و رهبران دینی اسلام ومسیحیت انجام شد و در جریان آن هیات 11 نفره از شورای جهانی کلیساها، نخبگان و اندیشمندانی از کشورهای اروپایی به ایران آمدند و عنوان نشست"معنویت و دین و ارتباط آن با مدرنیته "بود که در یک فضای علمی و صمیمی مباحث مطرح شد و مجموعه مقالات ارائه شده در این نشست تحت عنوان "مجله دیالوگ" به زبان انگلیسی و "گفتوگو" به زبان فارسی به چاپ خواهد رسید.همچنین 9 دور گفتوگو با کلیسای ارتدوکس روسیه داشتیم که دور بعدی آن شهریور ماه امسال در تهران برگزار خواهد شد و دور قبلی آن در مسکوی روسیه برگزار شد.

هیاتی از میانمار به دور پنجم گفتوگوهای اسلام و بودائیان دعوت میشوند
سه دور نشست گفتوگو با اندیشمندان دینی کشور کره جنوبی داشتیم که دور سوم آن سال گذشته در تهران بود.این گفتوگو ها با حضور پیروان سه دین اسلام،مسیحیت وبوداییان برگزار شد و دور بعدی آن در کره جنوبی در سه ماههی سوم سال جاری برگزار خواهد شد.همچنین تاکنون چهار دور گفتوگو با بوداییان سریلانکا و تایلند داشتیم که دور پنجم آن امسال به صورت سه جانبه در ایران خواهد بود و توافق شده در این دوره هیاتی از بوداییان میانمار به خاطر درگیری هایی که در این کشور رخ داده دعوت شوند که بیشتر زمینه های آن با انگیزه سیاسی و تحریکات مذهبی و سیاسی بوده است و متاسفانه دین به عنوان یک ابزار مورد سوء استفاده سیاسیون قرار گرفته است.برای این منظور تلاش کردیم هیاتی از کشورمان به تایلند و سریلانکا اعزام شود و با رهبران بودایی گفت وگو کند که این کار انجام شد.در این گفتوگوها و دیدارها بسیاری از رهبران بودایی این کشورها معتقد بودند ما و برادران مسلمان خود مثل گذشته رابطه خوب و صمیمی داریم و این اتفاقاتی که در میانمار رخ داده جنبه های سیاسی دارد و قول دادند تلاش کنند تا این خشونت ها را متوقف کنند.همچنین 5 دور نشست با مسیحیان اتریشی داشتیم که تمهید مقدمات برگزاری دور ششم را در سال جاری انجام شده است.
تسنیم:همانطور که گفتید یکی از چالشهای مهم امروز پیروان ادیان درگیریهایی است که به نام دین و اختلافات مذهبی در نقاط مختلف دنیا اتفاق میافتد،این مرکز برای حل این چالشها با استفاده از ظرفیت بالای رهبران دینی چه برنامهای دارد؟
یکی از اقدامات ما حفظ ارتباط با رهبران ادیان وتقویت فضای مفاهمه و زندگی مسالمت آمیز بین پیروان ادیان است در این گونه نشستها برخی از رهبران وپیروان اقلیتهای دینی در ایران شرکت فعالی دارند و در نشستهایی که در خارج از کشور برگزار می شود نیز حضور دارند.مرکز گفتوگوی ادیان در ارتباط با نزاعها و اختلافات دینی ومذهبی که ایجاد می شود موضع فعالی داشته و دارد. به عنوان مثال در درگیری هایی که در آفریقای مرکزی مشاهد بودیم صدها تن از مسلمانان بی گناه مظلومانه کشته شدند ما موضع گرفتیم و از تشکیلاتهای مشابه خودمان همچون بخش ادیانی واتیکان درخواست کردیم نسبت به این مساله موضعگیری کنند و از طریق سازمان ملل و برخی از محافل بین المللی نسبت به توقف این خشونت ها اقدام کنند و تصمیمات جدی بگیرند.خوشبختامه از موضع ما استقبال شد و ما به دنبال این هستیم که مرکز گفتوگوی ادیان بتواند با ارتباط فعالتر و تعامل بیشتر،دیگر مراکز مشابه را نسبت به رویکردهای کاربردی در موضوعات، بحثها و اقدامات عملی برای توقف خشونتها و مقابله با گروههای افراطی و خشونت طلب سوق دهد که تا کنون موثر و مفید بوده است.
یکی دیگر از موضوعاتی که مرکز ادیان دنبال میکند طرح رئیس جمهور در مجمع عمومی سازمان ملل مبنی بر "جهان عاری از خشونت و افراطیگری" است که به اتفاق آراء به این طرح رای دادند.ما در این باره به سهم خود برنامه ریزی میکنیم تا در نشستها و گفتوگوهای دینی با رهبران دینی و نخبگان فرهنگی این موضوع را در دستور کار قرار دهیم و در نشست ها مورد بحث قرار گیرد.برای این منظور در نشست آینده با واتیکان در تهران یکی از موضوعات دستور نشست همین موضوع است که مقالاتی توسط مسلمانان و کشیشان مسیحی تهیه و در این نشست ارائه شود.
یکی از اهداف برگزاری گفتوگوهای بینادینی در جهان مقابله با افراطگریها است
تسنیم: آیا تاکنون گروهی در میان پیروان ادیان از برگزاری گفتوگوهای بین ادیان ابراز نارضایتی کردهاند؟
مطمئنا در میان مسیحیان و مسلمانان و حتی بوداییان کسانی هستند که مخالف گفتوگوها باشند اما عمدتا گروههای افراطی و خشونتطلب هستند. به عنوان مثال در مجمع عمومی شورای جهانی کلیساها که در پاییز سال گذشته در کره جنوبی برگزار شد،گروهی تظاهرات کرده بودند و علیه شورای جهانی کلیساها شعار میدادند که چرا این گفتوگوها را برگزار میکنید. در حالی این مجمع بسیار مهم و هر 7 سال یکبار تشکیل میشود و از سراسر جهان کلیساهایی که عضو این مجمع هستند شرکت میکنند و از جهان اسلام جمهوری اسلامی ایران، اندونزی و مصر به این اجلاس دعوت شده بودند.به هرحال این گروههای افراطی معتقدند که فقط آنها اهل نجات هستند و بقیه باطلند.کما اینکه در میان مسلمانان نیز وهابیها و سلفیها از همین تفکر پیروی میکنند و معتقدند فقط خودشان حق هستند و دیگران را باطل و محکوم میدانند و تحمل گرایشهای دیگر گروههای مسلمان را ندارند. لذا یکی از اهداف مرکز از برگزاری گفتوگوهای بینادینی در جهان مقابله با افراطگریها و حفظ فضای همکاری و ارتباط دوستانه و برادرانه بین پیروان ادیان است و این رسالت بزرگی است.
امروز بسیاری از دولتها نگران گروههای افراطی و افراطگریها هستند. آن اتفاق تلخ قرآن سوزی و اهانت به پیامبر گرامی اسلام که در آمریکا و اروپا افتاد با برخورد و موضعگیری شدید رهبران دینی و مراکز گفتوگوی ادیان مواجه شد به طوری که کشیشان و رهبران مسیحی آن را محکوم کردند و این حرکت مبارک نیز که بایستی همه کشورها و دولتها از آن حمایت کنند نه اینکه به نام دین دیگر پیروان ادیان را مورد فشار و آزار قرار دهند.به برکت انقلاب اسلامی در ایران و با حمایتهای مقام معظم رهبری و دولتهای جمهوری اسلامی از این سیاستها، توانستیم در سالهای گذشته فعالیتها و گفتوگوهای دینی بین رهبران و پیروان ادیان راگسترش دهیم.البته بسیار جای گسترش و فعالیت دارد اما به دلیل محدودیتهای بودجهای مجبوریم اولویتبندی کنیم.

تسنیم: آیا برنامهای برای برگزاری نشستهای گفتوگوی رهبران دینی در سطوح بالاتر برای اثر گذاری بیشتر و حل بحرانها و چالشهایی که امروز گریبان پیروان ادیان الهی و آسمانی را گرفته ندارید؟
کنفرانس بینالمللی دو سالانه گفتوگوهای دینی سال آینده در ایران برگزار میشود
اکنون نشستهای ما در سطوح عالی برگزار میشود. مثلا کسانی که از واتیکان و کلیسای ارتدوکس یا شورای جهانی کلیساها با ما گفتوگو میکنند در سطح عالی هستند. البته ما درصددیم یک سمینار دو سالانه جامع گفتوگوهای دینی در سطح بینالمللی را در کشور برگزار کنیم که به نوعی تجمیع همه این نشستها باشد و هر دو سال یکبار این کنفرانس بزرگ بینالمللی با حضور رهبران دینی از ادیان مختلف در ایران برگزار شود. به نظر ما این کنفرانس می تواند فرصتی باشد که خدمت مقامات عالی کشور بهویژه محضر رهبر انقلاب برسیم و میهمانان بتوانند در این دیدار نظراتشان را مطرح کنند. این برنامه در دستور کار ماست و مطالعات اولیه آن انجام شده و در شورای عالی مرکزی گفتوگوی ادیان سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی مطرح و مورد استقبال قرار گرفته است.البته اما نیازمند بودجه کافی در این زمینه هستیم که امیدوارم نهایتا سال آینده این کنفرانس بینالمللی را برگزار کنیم.
تسنیم: یعنی میتوانیم در قالب این کنفرانس "پاپ" را برای اولین بار به ایران بیاوریم؟
شاید به خاطر جمعیت کم مسیحیان در ایران تا حالا پاپ سفری به ایران نداشته است
البته حضور یا عدم حضور پاپ در کشوری به تصمیم خودشان بستگی دارد اما از آنجا که جمعیت مسیحیان در ایران نسبت به بسیاری از کشورها کم است شاید یکی از دلایلی که حتی قبل از انقلاب هم هیچ وقت پاپ به ایران نیامده همین موضوع باشد. شاید جمعیت مسیحیان در ایران و یهودیان در حدود 150 هزار نفر باشد. اما آنها چند نماینده در مجلس شورای اسلامی دارند. به نظر میرسد به خاطر این جمعیت کم تا حالا پاپ سفری به ایران نداشته است اما نمایندگان سطح بالای دو طرف در نشستهای گفتوگوی دینی شرکت میکنند و مقامات عالی کشورمان نیز هر وقت در واتیکان نشست گفتوگوی دینی باشد شرکت کرده و با پاپ نیز ملاقات میکنند و گزارش نشستهای ما توسط مشاور عالی پاپ به وی ارائه میشود. در ایران نیز دفتر مقام معظم رهبری در جریان گفتوگوهای ما هستند و گاها برخی شخصیتها که برای این نشستها دعوت میشوند به محضر مقام معظم رهبری میرسند. در کشور ما عمدتا بیشترین جمعیت اقلیتهای دینی را مسیحیان تشکیل میدهند که آنها نیز به چند مذهب ارامنه، کاتولیکها، مسیحیان، انجیلی و... تقسیم میشوند. اما به ترتیب جمعیت میتوان گفت اول مسیحیان، بعد یهودیها و سپس زرتشتیها هستند و در کشور ما زندگی مسالمتآمیزی دارند بطوریکه زندگی اقلیتهای دینی در ایران مثالزدنی است.
بودجههایی که در ایران برای بازسازی و تعمیر کلیساها و معابد میشود همردیف بودجههایی است که به مساجد کمک میشود
در حال چاپ کتابی با عنوان "ایران مهد زندگی مسالمتآمیز ادیان" توسط گروهی از پژوهشگران این مرکز هستیم که در حدود 300 صفحه است. در این کتاب زندگی اقلیتهای دینی در ایران به تصویر کشیده شده و از نظر تاریخی و فرهنگی تصاویری از زندگی آنها، مراسمات فرهنگی، آموزشی، جشنها، عبادتگاهها و حتی جلوههایی از حضور اقلیتهای دینی در دفاع مقدس به عنوان یک ایرانی در کنار سایر رزمندگان به تصویر کشیده شده است.همه پیروان اقلیتهای دینی در ایران از زندگی امن و آرام خود اظهار خوشحالی دارند. این درحالی است که میبینیم در کشورهای اطراف ما چگونه اقلیتهای دینی مورد هجوم گروههای افراطی قرار گرفتهاند و سختیهای زیادی تحمل میکنند اما در جمهوری اسلامی ایران هرگز اینگونه نبوده بلکه در مقابل تسهیلات بیشتری به آنها داده میشود حتی کلیساها همانند مساجد خدمات و تسهیلات رایگان دریافت میکنند و بودجههایی که دولت برای بازسازی و تعمیر کلیساها و معابد میدهد همردیف بودجههایی است که به مساجد کمک میکند و از این نگاه برابر و احترامی که ملت ایران برای اقلیتها قائل است، اقلیتهای دینی نیز نسبت به اعتقادات و منافع ملی ما احترام میگذارند که این فضای مثالزدنی و الگویی برای همه کشورهای اسلامی و حتی غیراسلامی است. در حالی که در برخی کشورهایی که مدعی دموکراسی و پیشرفت هستند اقلیتهای مسلمان تحت فشار آزار و اذیت گروههای افراطی زندگی میکنند و این جای سوال دارد.
تسنیم: یک بحثی وجود دارد که چرا عنوان گفتوگوی تمدنها که در ادامه نام این مرکز در نظر گرفته شده کمرنگ شده است؟ آیا میتوان گفت پس از دولت اصلاحات دیگر نسبت به این عنوان توجهی نمیشود؟
ظرفیت تعامل در حوزه ادیان بیشتر از حوزههای تمدنی است
باید توجه کرد که نشستهای تمدنی تنها در سال 2 بار برگزار میشود که در این مدت در همه نشستها شرکت داشتیم و ارتباط داریم. یکی از این نشستهای تمدنی در یونان و دیگری به صورت متغیر در یکی از کشورها برگزار میشود و سال آینده نیز این نشست برگزار خواهد شد. اما چون موضوع مورد نیاز جامعه بحثهای فرهنگی و دینی است و همه کشورها منافعشان را در این زمینه میبینند و علاقهمند به معرفی فرهنگشان هستند ظرفیت تعامل در حوزه ادیان و فرهنگها بیشتر از حوزههای تمدنی است که بیشتر جنبههای سیاسی به خود گرفته است.امروز برخی از کشورها خود را ارباب دنیا میدانند و میگویند تمدن مال ماست بنابراین ظرفیت کافی برای این تعامل وجود ندارد.
تسنیم: برنامهای برای میزبانی ایران از نشست گفتوگوی تمدنها دارید؟
فعلا برنامهای در این زمینه نداریم چرا که این بحث زیر سایه مسائل سیاسی است و حتی دو نشستی که سال گذشته برگزار شد یکی زیر سایه سیاسی روسیه و دومی بیشتر زیر سایه لابی آمریکا و غربیهاست. بنابراین ما معتقدیم میتوانیم از طریق گفتوگوهای فرهنگی و دینی تعامل و ارتباط با ملتها را افزایش دهیم و نظرات خود را مطرح کنیم. البته اگر نشستی به عنوان گفتوگوی تمدنها فراهم شود جمهوری اسلامی استقبال میکند.

تسنیم: سال گذشته عربستان مرکزی با عنوان گفتوگوی ادیان ومذاهب با هزینههای بسیار بالا راهاندازی کرد. آیا این اقدام نوعی رقابت با ایران محسوب نمیشود و احیانا از ایران برای عضویت در مرکز دعوت شده است؟
مرکزی گفتوگوی ادیان عربستان، بیشتر یک ویترین سیاسی است
به نظر ما مرکزی که عربستان تاسیس کرده بیشتر یک ویترین سیاسی است چرا که همه میدانند دولت عربستان حمایتهای آشکاری از گروهی افراطی داشته و دارد. پس چگونه میتواند مدعی گفتوگو با ادیان باشد. در حالی که همین گروههای افراطی در مصر و سوریه تحت حمایت عربستان کلیساها و معابد را به آتش میکشند و مسلمانان بیگناه را به خاک و خون میکشند تا به زعم خود آنها را تحت امر خلیفةالملسمین سلفیها و وهابیها بیاورند. بنابراین کسانی که در عمل اینگونه رفتار میکنند نمیتوانند مدعی گفتوگوی ادیان باشند واگر چنین چیزی بگویند یک تناقض و پارادوکس است. آنها به خاطر اینکه خود را از اتهام دور کنند و فشار سیاسی و دینی را از روی خود بردارند این مرکز را با هزینه هنگفت در وین ایجاد کردند. اگرچه ما علاقهمندیم آنها متوجه شوند که این خشونتهایی که به نام دین انجام میشود محکوم است و هرگز در دین رحمانی اسلام چنین خشونتهایی تجویز نشده است. ما استقبال میکنیم که آنها به اصل گفتوگوهای دروندینی و بین دینی برگردند اما تاکنون نشانهای از آن دیده نمیشود که رهبران سعودی از موضع حمایتی خود از گروههای افراطی و سلفی برگشته باشند. بنابراین هرگز این مرکز را رقیب خود نمیدانیم چون کارهایشان تاثیر چندانی در دنیا ندارد و عمدتا نشستها و میهمانانی که برای آن دعوت میشوند تشریفاتی و برای مانور تبلیغاتی است.
از جمهوری اسلامی ایران تاکنون به صورت رسمی برای شرکت در نشستهای این مرکز دعوت نشده در حالی که خودشان میدانند تنها کشوری که در جهان اسلام بیش از 20 سال است فعالیتهای گفتوگوی دینی دارد، ایران است و همه پیروان ادیان که در این نشستها فعال هستند ایران را به عنوان کشور فعال در زمینه گفتوگوهای بیندینی میشناسند.
تسنیم: آیا در مرکز برنامهای برای موضوع سوریه و گفتوگو با رهبران دینی این کشور و حتی مخالفان در نظر دارید؟
نشستی با حضور رهبران ادیان الهی با موضوع سوریه در یکی از کشورهای ایران،لبنان،سوریه یا مصر برگزار میشود
باید گفت که مخالفان سوریه گروههای مزدور سیاسی تلقی میشوند و هیچ رهبر شناخته شده و متدینی در میان آنها دیده نمیشود، لذا گفتوگو با آنان بیهوده است اما برای اینکه یک هماهنگی و همفکری بین نخبگان مسلمان و مسیحی صورت گیرد در این زمینه ارتباطاتی برقرار شده و درصددیم با همکاری علمای مسلمان،کشیشان و اسقفان مسیحی بتوانیم نشستی ویژه خاورمیانه عربی با حضور و همکاری علماء و شخصیتهای مسلمان و مسیحی از کشورهای لبنان، سوریه، مصر و ایران در آینده نزدیک برگزار کنیم.
تسنیم: به عنوان سوال پایانی؛در نشست گفتوگوهای دینی آیا سیاستی برای معرفی اسلام ناب و معارف مکتب اهلبیت(ع) دنبال میکنید؟
به نظر من همین اعتقاد به گفتوگوهای دینی میراث ارزشمند ائمه معصومین(ع) است. ما در نشستهایمان به این مسئله اشاره داریم که ائمه ما در زندگی خود نمونههای بارزی دارند که با رهبران غیرمسلمان تعامل و گفتوگوی علمی سازنده داشتن و این نشستهای ما الهام گرفته از همان اعتقادات شیعه و رفتار و سیره ائمه(ع) است. از سوی دیگر موضوعاتی که برای نشستها تعیین میکنیم موضوعات علمی و دینی است که از متون اسلام ناب و تشیع استفاده میشود. لذا در عمل محتوای بحثهای علمی که از سوی نمایندگان ما ارائه میشود همان محتوایی است که از معارف اهلبیت(ع) گرفته شده و برای شرکت کنندگان بسیار جذاب است. به عنوان مثال در نشست قبلی ما در واتیکان که با موضوع عدالت از نگاه اسلام و مسیحیت بود بسیاری از مقالاتی که ارائه شد ارجاعات زیادی به قرآن و فرمایشات ائمه(ع) داشت و این برای بسیاری از کشیشان جذاب بود که پس از جلسه متن عربی آن را از ما درخواست میکردند.البته باید توجه داشت که ما در این نشستها رویکرد تبلیغاتی نداریم که بخواهیم مسیحیان، مسلمان شوند اما معقتدیم پیروان اهل کتاب به فرموده قرآن اگر مومن به دین خود باشند،خداوند هم به عنوان مومنین به دین خودشان با آنها رفتار میکند. اما تلاش میکنیم اسلام راستین معرفی شود نه آن اسلامی که سلفیها و وهابیها و غربیها به ذوق و سلیقه خود نشان میدهند بنابراین اگر این کار را انجام دهیم، نورانیت معارف اسلامی بیش از پیش در منظر افکار عمومی جهان قرار میگیرد.